In de vierde eeuw na Christus was Sint Nicolaas (populair "Sinterklaas" genoemd) de bisschop van Myra, een plaatsje in Turkije. Volgens de legende heeft hij zijn dorp van de honger gered. Het verhaal zegt ook dat hij drie dode kinderen weer tot leven heeft gewekt, en geschenken en bruidschatten aan arme meisjes heeft gegeven. Sommige bronnen vertellen dat hij overleed op 6 december in het jaar 343.
Het is niet duidelijk waarom hij, volgens de Nederlandse traditie, vanuit Spanje komt. Misschien omdat Sint Nicolaas de beschermheer van de scheepvaarders was. In de 17de eeuw was Holland namelijk bekend om zijn scheepvaart. Deze traditie is misschien begonnen door het contact met Spaanse scheepvaarders. Dit kan ook het feit verklaren waarom Zwarte Pieten Sint Nicolaas helpen; de Moren overheersden in Spanje gedurende enkele eeuwen rond die tijd. Een andere, meer populaire verklaring dat de pieten zwart zijn, is het feit dat zij vaak in schoorstenen gaan, en dat ze zich daarna niet wassen.
Zijn legendarische geschenken en bruidschatten aan arme meisjes heeft geleid tot de traditie van het geven van kadootjes aan kinderen op de vooravond van zijn sterfdag.
Samen met zijn Pieten brengt Sint Nicolaas een bezoek aan de kinderen; de stoute kinderen worden gestraft, terwijl de lieve kinderen worden beloond. Het ergste wat je kan overkomen is meegenomen worden in de zak van Zwarte Piet; dezelfde zak waaruit de lieve kinderen snoepjes en kadootjes krijgen. Een minder grote straf is een pak slaag krijgen. Tegenwoordig zijn er nog maar weinig stoute kinderen...
Een paar weken voor zijn feestdag komt Sint Nicolaas naar Nederland en België vanuit Spanje op zijn stoomschip met al zijn Pieten en al zijn kadootjes waarvoor hij gedurende het hele jaar heeft gezorgd. Deze intocht wordt altijd uitgezonden op de televisie. Vanaf zijn aankomst tot aan zijn feestdag kunnen kinderen hun schoen zetten voor de open haard of bij de kachel. Gedurende de nacht brengt Sint Nicolaas een bezoek aan alle huizen; hij verplaatst zich over de daken op zijn witte/grijze paard. De Zwarte Pieten klimmen door de schoorsteen en leggen kleine kadootjes in de schoenen van de kinderen. Soms zetten de kinderen ook wat stro, wortels en/of water klaar voor het paard.
Op de vooravond van 6 december brengt Sint Nicolaas een bezoek aan alle kinderen. Nadat er op de deur is geklopt laat hij, als er lieve kinderen zijn, een zak vol kadootjes achter. De volgende dag, 6 december 's morgens vroeg, heeft hij iedereen bezocht, en gaat hij weer stilletjes terug naar Spanje.